Ankara’nın gönül sultanı Hacı Bayram-ı Velî’nin de hemen yanında kabrinin bulunduğu Câmi, Ankara’nın Altındağ ilçesinin Ulus semtinde bulunmaktadır.
Anadolu topraklarında doğup büyüyen bir Türk mutasavvıfı tarafından kurulmuş ilk tarikat olan Bayramiyye’nin pîri Hacı Bayrâm-ı Velî, XIV. yüzyılın ilk yarısında Orhan Gazi döneminde Ankara’da doğdu. Taşköprizâde, Mecdî Efendi, Sarı Abdullah Efendi ve İsmâil Hakkı Bursevî’nin verdiği bilgileri aktaran Bursalı Mehmed Tâhir’in risâlesi (Hacı Bayrâm-ı Velî, İstanbul 1329) ve Mehmed Ali Ayni’nin Bursalı Mehmed Tâhir’in eserindeki bilgileri aşmayan hacimli kitabı ile (Hacı Bayrâm-ı Velî, İstanbul 1343), Fuat Bayramoğlu’nun bu iki kitabı temel almakla birlikte daha çok Hacı Bayram ailesi adına vefatından sonra tesis edilen vakıflarla ilgili XVIII ve XIX. yüzyıl resmî belgelerini ihtiva eden ve dikkate değer bir gayret ürünü olan eseri (Hacı Bayram-ı Veli: Yaşamı-Soyu-Vakfı, I-II, Ankara 1983) dışında, hakkında kaynakların tenkidine dayalı ciddi bir çalışma yapılmamıştır.
Hacı Bayrâm-ı Velî’ye dair yazılan diğer kitaplar bu eserlerdeki sınırlı bilgilerin tekrarından ibarettir.
Bursalı Mehmed Tâhir, Abdülkādir b. Yûsuf el-İsfahânî’ye ait 832 (1428-29) tarihli vakfiyede Hacı Bayram’ın adının “Kutbü’l-evliyâ eş-Şeyh el-Hâc Bayram b. Ahmed b. Mahmûd el-Ankaravî” olarak geçtiğini yazar (Hacı Bayrâm-ı Velî, s. 4).
Mehmed Ali Ayni, “Bursalı Mehmed Tâhir’in ve Mecdî’nin verdiği mâlûmata ve tahmine göre” Hacı Bayram’ın 753 (1352) yılında doğduğunu söyler (Hacı Bayrâm-ı Velî, s. 50).
Bayramiliğin kuruluşu, Hacı Bayram’ın şeyhi Hâmid-i Velî’nin ölümünden sonra Ankara’ya dönüşüyle başlamış olarak kabul edilir. Hâmid-i Velî’nin Anadolu’ya getirdiği manevi emaneti onun tarafından özel bir öğreti olarak düzenlenip adlandırılmamış; büyük bir mürşit olan Hâmid, bu görevi en seçkin ve büyük müridi Hacı Bayram’a bırakmıştır (Bayramoğlu 1983:59; Turan 2011: 158). Çok geniş bir ilgi çemberinin merkezinde yer alan Hacı Bayram, Bayrami tarikatını yaymaya başlamıştır. Hacı Bayram-ı Velî, bu dönem zarfında hem talebelerini yetiştirmiş, hem de belli saatlerde camide insanlara vaaz ve nasihat etmiştir. Halk, Hacı Bayram-ı Velî’nin vaazlarına büyük bir istekle katılmış, bazı kerametlerini görünce de ona daha çok bağlanmışlardı (Turan ve Cunbur 1999:75). Hacı Bayram’a olan bu iltifat ve hakkındaki söylentiler sebebiyle II. Murâd Han, Hacı Bayram-ı Velî’yi Edirne’ye davet etmiştir. Hacı Bayram, davete icabet edip Akşemseddîn ve bir kaç müridi ile birlikte Edirne’ye gitmiştir (Bayramoğlu 1983: 25). Hacı Bayram, Sultan Murâd ile uzun sohbetlerde bulunmuş bunun neticesinde de pek çok ihsana mazhar olmuştur. Hacı Bayram-ı Velî, Edirne’de bulunduğu müddet içinde, camilerde vaaz vermiştir. II. Murâd Han’ın Edirne’de kalması için ısrarına rağmen bir müddet sonra Gelibolu’ya gitmiş. Orada da Yazıcızâde Ahmed Bîcân ve Muhammed Bîcân kardeşlerle görüşmüş, onların da Bayramiyye yoluna girerek, tasavvufta ilerlemelerine sebep olmuştur (Evliyalar Ansiklopedisi 1992: 332-333; Aynî 1986: 103).
Hacı Bayram-ı Velî, Ankara’ya döndükten sonra ömrünün sonuna kadar İslâmiyeti yaymak için uğraştı. Talebelerine ve sohbete gelen herkese, Allah ü Teâlâ’nın emirlerini bildirip, yasaklarından kaçınmanın şart olduğunu anlattı (Evliyalar Ansiklopedisi,1992: 332-333).
Kaynaklar: yesevi.edu.tr – islamansiklopedisi
Adres: Hacı Bayram, Sarıbağ Sk. No:13, 06050 Altındağ/Ankara